YAS

Yas; insanın kayıplara verdiği doğal ve evrensel bir duygusal reaksiyondur.. Yas denilince aklımıza ilk olarak, sevilen birinin kaybı ve ölümü gelse de, bir nesnenin veya sahip olunan herhangi bir değerin kaybı da yas reaksiyonlarına sebep olabilir…

Yas aynı zamanda kötü bir haber alma sonrasında da ortaya çıkabilmektedir.. Örneğin: kanser veya farklı bir kronik hastalık tanısı almış olmak, kaza sonucu bir organını kaybetmek, çeşitli nedenlerle işini kaybetmiş olmak, boşanmak, duygusal bir ilişkinin bitmesi..

Yasın 5 evresi vardır

1-İNKAR/ŞOK: Kişi bu aşamada yaşanan kaybı/olayı kabul etmekte ve bununla yüzleşmekte zorlanır. Bu süreçte duygularda donukluk, ağlayamama gibi durumlar ortaya çıkabilir.

“Kanser olmuş olamam, testlerde bir hata olmalı”

“Babamın öldüğüne inan(a)mıyorum…”

2-ÖFKE: Duruma karşı üzüntü ve öfke duygularının yoğun olarak yaşandığı aşamadır.

“Neden ben?”

“Bunu hakedecek ne yaptım?”

3-PAZARLIK: Muhakeme evresidir.. Hesaplaşmaların yapıldığı aşamadır..

“Keşke öyle davranmasaydım”

“Herşeyi çok kafaya taktığım için böyle oldu, artık sağlıklı yaşarsam iyileşirim”

4-DEPRESYON: Pazarlık evresinden sonra ortaya çıkan umutsuzluk, mutsuzluk duygularının hakim olduğu aşamadır. Geçmişte ilgi duyduğu birçok şeye ilginin azaldığı, yoğuna mutsuzluk-umutsuzluk duyguları görülebilir.

“”Hiçbirşey yapmak istemiyorum”

“Hiç mutlu değilim, bundan sonra mutlu olamam..”

5-KABUL: Kaybın kabul edildiği ve normal yaşama dönmeye başlama aşamasıdır.

“Daha iyi olmak için neler yapabilirim?”

“Toparlanmak ve iyi olmak istiyorum”

Her yas kendine ve kişiye özgüdür, bu maddeler genel hatları ile yas sürecini belirliyor olsa da yoğunluk ve sıralama herkese göre değişkenlik gösterecektir.

Yasta olan kişide ayrıca şunlar da görülebilir; aşırı suçluluk duyguları, güven sorunları, sosyal izolasyon, uykuda, beslenme ve sosyal alışkanlıklarda belirgin değişiklikler.

Mezara sık gitme-hiç gitmeme, kaybedilen kişinin eşyalarını verememe ya da hiç görmek istememe gibi.

Peki yas ne kadar sürer?

Sağlıklı bir yas süreci 6 ay-24 ay içerisinde aşamalı olarak devam eder ve zamanla yatışır.. Özellikle belirtilerde azalma olmaması veya 2 seneyi geçmesi durumunda Patolojik Yas açısından değerlendirilmelidir.

Yas yaşayan birine nasıl yardım edilir?

-Öncelikle yas aşamalarını göz önünde bulundurarak yaklaşmak süreci daha iyi yönetmeye yardımcı olacaktır. Kişinin yalnız kalmak istemesi, beklenmedik ancak olağan tepkiler vermesi normaldir.

-Bizim kültürümüzde iyi günde kötü günde sosyal desteğin yeri oldukça büyüktür ve avantajları da yadsınamayacak kadar önemlidir.. Ancak özellikle yas yaşayan kişilerin ihtiyaçları gözetmek, yani kültürel veya kişisel kaygılarla değil de yardımcı olmak istediğimiz kişinin neye ihtiyacı olduğunu anlamaya çalışmak, ona göre hareket etmek gerekir..

-Kişiyi duygularını rahatça yaşamasını engelleyici tutum ve söylemlerden uzak durulmalıdır. Ayrıca bastırılan duygular ileriki süreçlerde Patolojik/Uzamış Yas açısından risklidir.

-Özellikle ilk zamanlarda akıl vermekten, tavsiyede bulunmaktan uzak durulmalıdır.

-Günlük hayat ve rutinine dönmesi için zorlanmamalı, zaman tanınmalıdır.

-Kişi, yasa neden olan olay öncesinde psikiyatrik ilaçlar kullanıyor veya psikolojik destek alıyorsa uzmanıyla görüşmesi konusunda desteklenmelidir.

-Kişiye kişisel merak soruları veya yasa neden olan süreçle ilgili sorular asla yöneltilmemelidir.

-Başkalarından ve kendinden örnek vererek yaklaşılmamalıdır, bu kişide anlaşılamadığına dair düşüncelere neden olabilir.

-Yanında olduğunuzu hissettirmek, ihtiyacı olduğunda destek olabileceğinizi bildirmek yasın ilk zamanlarında oldukça işlevsel olacaktır.